Ze Wstępu:
(…) Opublikowano już wiele opracowań poświęconych badaniom nad rozwojem mowy dziecka. Jednak ciągle zauważa się niedostatek publikacji przedstawiających patomechanizmy zaburzeń mowy (…) W ostatnich latach zaczynają się pojawiać książki wypełniające lukę w opisie sfery zachowań językowych związanych z zaburzeniami wymowy uwarunkowanymi obwodowo. Publikowane są np. badania opisujące wymowę osób w różnym wieku z jedną określoną przyczyną zaburzenia wymowy: ankyloglosją [Ostapiuk, 2000, 2010], wadą zgryzu [Konopska, 2006] lub wadą rozszczepową [Pluta-Wojciechowska, 2008, 2011]. Nadal jednak brakuje opisu zaburzeń mowy o patomechanizmie obwodowym, odnoszących się do zaburzonych funkcji w obrębie aparatu artykulacyjnego, tj. połykania, oddychania, żucia i odgryzania (…)
Książka “Przyczyny zaburzeń artykulacji zlokalizowane w układzie obwodowym” autorstwa dr Ewy Jeżewskiej-Krasnodębskiej wychodzi naprzeciw oczekiwaniom studentów, terapeutów oraz rodziców chcących uzyskać informacje dotyczące przyczyn zaburzeń artykulacji zlokalizowanych w układzie obwodowym. Podzielona została na trzy części. Pierwsza z nich traktuje o anatomicznych, fizjologicznych i środowiskowych uwarunkowaniach artykulacji. Znajdziemy tu m.in. informacje dotyczące budowy i funkcjonowania obwodowego aparatu mowy. Ponadto autorka zawarła cenne wskazówki w jaki sposób przeprowadzać badania budowy i sprawności poszczególnych narządów mowy, na co zwracać uwagę i co może być sygnałem alarmującym.
Dla mnie – logopedy wczesnej interwencji – szczególnie ważny jest rozdział poświęcony rozwojowi oraz zaburzeniom czynności fizjologicznych w obrębie narządu mowy. O jakich czynnościach mowa? O ssaniu, odgryzaniu, żuciu i połykaniu, które mają znaczący wpływ na rozwój mowy dziecka. Jest to temat nadal niedostatecznie opisany w literaturze przedmiotu, a jak pokazuje praktyka logopedyczna – bardzo istotny. Należy uświadamiać rodziców i terapeutów jak ważny jest prawidłowy rozwój tych funkcji w perspektywie rozwoju mowy. Wiedza na ten temat nadal jest stosunkowo niska, a sam temat pozostaje niewyczerpany. Dlatego każda książka poszerzająca wiadomości w tym zakresie, jest niezwykle cenna zarówno dla studentów, logopedów praktyków, jak i rodziców.
Część druga książki poświęcona została metodologii badań własnych. Autorka umieściła tu m.in. przykłady kart do badania sprawności języka, warg, budowy aparatu artykulacyjnego, kartę badania czynności fizjologicznych w obrębie aparatu artykulacyjnego oraz przykładowy kwestionariusz wywiadu z rodzicami.
Część trzecia jest prezentacją wyników badań własnych, gdzie zawarte zostały dane dotyczące wpływu wad w budowie i funkcjonowaniu poszczególnych narządów mowy na artykulację konkretnych głosek.
Książka napisana jest bardzo przystępnym i zrozumiałym językiem, zawiera fotografie oraz ryciny obrazujące dane zagadnienie. Nie jest jedynie pozycją czysto teoretyczną lecz łączy w sobie niezbędne zagadnienia teoretyczne z praktyką logopedyczną.
Książkę możecie kupić bezpośrednio na stronie wydawcy – Oficyny Wydawniczej Impuls.
SPIS TREŚCI
Wstęp 11
Część 1
Anatomiczne, fizjologiczne i środowiskowe uwarunkowania artykulacji w świetle literatury przedmiotu
1. Przyczyny dyslalii w literaturze przedmiotu 17
2. Budowa i funkcjonowanie obwodowego aparatu mowy jako czynnika warunkującego prawidłową artykulację 21
2.1. Układ oddechowy w ocenie logopedycznej 21
2.2. Narząd fonacyjny 23
2.3. Aparat artykulacyjny w badaniu logopedycznym 24
2.3.1. Jamy nasady 25
2.3.2. Podniebienie twarde 28
2.3.3. Podniebienie miękkie 29
2.3.4. Język 30
2.3.5. Wargi i policzki 35
2.3.6. Zęby i zgryz 36
2.4. Wady budowy narządów nasady jako przyczyna zaburzeń artykulacji 37
2.4.1. Nieprawidłowości w budowie języka 38
2.4.1.1. Ankyloglosja 38
2.4.1.2. Makroglosja i mikroglosja 44
2.4.2. Nieprawidłowości w budowie podniebienia 44
2.4.2.1. Etiologia rozszczepów podniebienia 45
2.4.2.2. Wybrane podziały rozszczepów podniebienia i ich charakterystyka 46
2.4.3. Wady zgryzu 52
2.4.3.1. Tyłozgryzy 53
2.4.3.2. Przodozgryzy 55
2.4.3.3. Zgryzy krzyżowe 58
2.4.3.4. Zgryz przewieszony 60
2.4.3.5. Zgryz otwarty 60
2.4.3.6. Zgryzy głębokie 62
3. Czynności fizjologiczne w obrębie narządu mowy jako uwarunkowania artykulacji 63
3.1. Rozwój czynności fizjologicznych w obrębie aparatu artykulacyjnego 64
3.2. Funkcje w obrębie aparatu artykulacyjnego oceniane podczas badania logopedycznego 66
3.2.1. Odgryzanie 66
3.2.2. Żucie 67
3.2.3. Połykanie 67
3.3. Nieprawidłowe czynności fizjologiczne i nawyki ruchowe jako przyczyny zaburzeń artykulacji 70
3.3.1. Dysfunkcje 70
3.3.1.1. Dysfunkcje wynikające z nieprawidłowego układania niemowlęcia w czasie snu i karmienia 70
3.3.1.2. Karmienie sztuczne 71
3.3.1.3. Dysfunkcja połykania 71
3.3.1.4. Dysfunkcje oddychania 72
3.3.1.5. Dysfunkcje żucia 72
3.3.2. Parafunkcje 72
3.3.2.1. Nawykowe ssanie smoczka, palca, innych narządów i przedmiotów 73
4. Działanie i badanie obwodowego narządu słuchu 73
4.1. Prawidłowa budowa i funkcjonowanie narządu słuchu 74
4.2. Zaburzenia słuchu 75
4.3. Przyczyny uszkodzeń słuchu 76
4.4. Rodzaje uszkodzeń słuchu 77
4.5. Konsekwencje uszkodzeń słuchu 79
4.6. Niedosłuch jako przyczyna nieprawidłowości artykulacji 80
4.7. Orientacyjne badanie słuchu 81
5. Udział ośrodkowego układu nerwowego w procesie artykulacji 82
5.1. Słuch fonematyczny 83
5.1.1. Słuch fonematyczny w ocenie logopedycznej 84
5.2. Kinestezja artykulacyjna 85
5.2.1. Kinestezja mowy w ocenie logopedycznej 85
6. Środowiskowe uwarunkowania rozwoju wymowy 86
Część 2
Metodologiczne podstawy badań własnych
1. Cel badań 91
2. Procedura i kolejność zbierania materiału 92
3. Przebieg badań 92
4. Metoda zbierania materiału do oceny biologicznych uwarunkowań mowy 93
5. Wybrane narzędzia badawcze do badania biologicznych uwarunkowań mowy 94
5.1. Badanie sprawności aparatu artykulacyjnego 95
5.2. Badanie budowy aparatu artykulacyjnego 98
5.3. Badanie czynności fizjologicznych w obrębie aparatu artykulacyjnego 100
5.3.1. Badanie toru oddechowego 100
5.3.2. Badanie sposobu odgryzania i żucia 101
5.3.3. Badanie sposobu połykania 101
6. Kwestionariusz wywiadu z rodzicami 102
7. Teren badań 106
8. Charakterystyka grupy badawczej na podstawie danych z ankiet 107
8.1. Typ rodzin i sytuacja rodzinna badanych dzieci 107
8.2. Wykształcenie rodziców i sytuacja materialno-mieszkaniowa rodzin badanych dzieci 107
8.3. Sytuacja opiekuńczo-wychowawcza w rodzinach badanych dzieci 108
8.4. Dane z okresu prenatalnego, porodu i okresu okołoporodowego 108
8.5. Dane dotyczące rozwoju dziecka w okresie niemowlęcym, poniemowlęcym i przedszkolnym 108
8.6. Dane dotyczące rozwoju czynności fizjologicznych w obrębie aparatu artykulacyjnego dziecka 109
8.7. Dane dotyczące stanu zdrowia badanych dzieci 109
Część 3
Prezentacja wyników badań własnych
1. Diagnoza biologicznych uwarunkowań rozwoju mowy jako przyczyn zaburzeń artykulacji 113
1.1. Wyniki oceny słuchu fonematycznego i kinestezji artykulacyjnej 114
1.2. Wyniki oceny słuchu fizycznego 114
1.3. Wyniki badania czynności fizjologicznych w obrębie aparatu artykulacyjnego 115
1.3.1. Ocena sposobu oddychania 116
1.3.2. Ocena sposobu połykania 117
1.3.3. Ocena sposobu żucia 118
1.3.4. Ocena sposobu odgryzania 118
1.4. Wyniki badania budowy aparatu artykulacyjnego 119
1.4.1. Ocena stanu zgryzu 120
1.4.2. Ocena stanu zębów 120
1.4.3. Ocena budowy języka 121
1.4.4. Ocena budowy podniebienia 121
2. Diagnoza sprawności języka i warg u dzieci z zaburzeniami artykulacji z przyczyn obwodowych 122
2.1. Wyniki oceny sprawności języka 122
2.2. Wyniki oceny sprawności warg 123
3. Wpływ wad w budowie aparatu artykulacyjnego na zaburzenia artykulacji spółgłosek u dzieci 123
3.1. Wady w budowie języka jako przyczyna zaburzeń artykulacji spółgłosek 124
3.1.1. Występowanie wady w budowie języka w najczęstszych zaburzeniach artykulacji spółgłosek 124
3.1.2. Występowanie określonych zaburzeń artykulacji u dzieci z wadami w budowie języka 125
3.2. Wady zgryzu jako przyczyna zaburzeń artykulacji spółgłosek 126
3.3. Wady budowy podniebienia jako przyczyna zaburzeń artykulacji 128
4. Wpływ nieprawidłowych funkcji w obrębie aparatu artykulacyjnego na zaburzenia artykulacji spółgłosek 129
4.1. Nieprawidłowa funkcja oddychania jako przyczyna zaburzeń artykulacji spółgłosek 129
4.2. Nieprawidłowa funkcja połykania jako przyczyna zaburzeń artykulacji spółgłosek 130
5. Wpływ zaburzeń obwodowych na sprawność języka i warg 132
5.1. Wpływ wad zgryzu na sprawność języka i warg 132
5.2. Wpływ wad budowy języka na sprawność języka i warg 134
5.3. Wpływ zaburzonych funkcji połykania i oddychania na sprawność języka i warg 135
Zakończenie i wnioski 137
Bibliografia 143
Spis tabel, rycin i wykresów 155