Jednym z istotnych zadań oddziaływania dydaktyczno-wychowawczego wobec dzieci w wieku przedszkolnym jest przygotowanie ich do opanowania umiejętności czytania i pisania (Maurer, 2014). Sprawne posługiwanie się tymi umiejętnościami wymaga od dzieci świadomości fonologicznej. Jej podstawę stanowi słuch fonematyczny, czyli zdolność różnicowania fonemów języka polskiego.
W zeszłym roku w księgarniach pojawiło się najnowsze wydanie książki dotyczącej rozwijania świadomości fonologicznej pod red. Alicji Maurer – „Dźwięki mowy – program kształtowania świadomości fonologicznej dla dzieci przedszkolnych i szkolnych”. Książka składa się z części teoretycznej oraz ćwiczeń. Jest to naprawdę skarbnica zarówno informacji, jak i kart pracy. Całość liczy 231s., format to A4.
A teraz kilka słów o tym, co znajdziemy w środku. Informacje poniżej pochodzą ze strony wydawcy, czyli Oficyny Wydawniczej Impuls:
„Część teoretyczna tego opracowania ma na celu przybliżenie nauczycielom, logopedom oraz rodzicom pojęcia świadomości fonologicznej i jej znaczenia w opanowaniu umiejętności czytania i pisania. Wyjaśnia ona pojęcia słuchu fonematycznego, będącego podstawą opanowania języka mówionego.
Program ten ma za zadanie ułatwić dzieciom uzmysłowienie sobie fonologicznej podzielności słów oraz osiągnięcie umiejętności reprezentowania dźwięków mowy (głosek) za pomocą liter alfabetu. Jest on przeznaczony do pracy z dziećmi od 3 roku życia.”
Z książką „Dźwięki mowy” zaprzyjaźniłam się w zasadzie od samego początku. W części teoretycznej, która liczy ok. 20s. przedstawione mamy pojęcia związane ze świadomością fonologiczną, czyli słuch fonematyczny, fonem, głoska, kilka słów o samym procesie czytania i pisania oraz o zaburzeniu w postaci dysleksji. Przedstawione są najczęstsze trudności, z którymi borykają się dzieci u progu szkoły oraz możliwości ich rozwiązania. Ponadto autorzy przedstawili możliwości przeprowadzenia diagnozy świadomości fonologicznej wraz z przykładami zadań oraz przykładowy program terapii również z ćwiczeniami.
W kolejnym rozdziale znajdziemy informacje o tym jak ważne jest wprowadzanie dziecka w świat słowa już od pierwszych chwil jego życia. Jak ważne jest mówienie do niego, czytanie mu, uczenie go piosenek i rymowanek. Otrzymujemy także bogaty wykaz literatury dziecięcej (bajek, opowiadań, wierszy).
Kolejne rozdziały, czyli pozostałe 210 stron (!) to ćwiczenia, ćwiczenia i jeszcze raz ćwiczenia. Jest ich naprawdę sporo. Każdy z pewnością dobierze coś odpowiedniego dla swojego podopiecznego. Przykładowe karty pracy znajdują się na załączonych poniżej zdjęciach.
Wśród ćwiczeń znajdują się m.in.:
– wskazywanie rymujących się par słów
– wybieranie rymującego się słowa
– szukanie słowa, które nie rymuje się z pozostałymi
– samodzielne tworzenie rymu
– wskazanie par słów zaczynających lub kończących się taką samą głoską
– wskazywanie słów, które nie zaczynają lub nie kończą się taką samą głoską
– samodzielne wymyślanie słów zaczynających lub kończących się taką samą głoską
– analiza i synteza sylabowa (np. wydzielanie sylab w wyrazach, rozcinanie obrazka na tyle części, z ilu sylab składa się dane słowo)
– sylabowe puzzle obrazkowe
– wyodrębnianie znaczącej części słowa
– łączenie sylab w słowa
– dzielenie słów na głoski
– wyszukiwanie słowa w słowie
– łączenie głosek w słowa
– puzzle głoskowe
– głoska, a litera
A ponadto:
– ćwiczenia słowne połączone z rysowaniem (grafomotoryka)
– karty do zabaw
– plansze do gier i zabaw
– ćwiczenia słowne połączone z ćwiczeniami analizy i syntezy wzrokowej, bądź słuchowej
– memory
– domino fonetyczne
– przykłady zabaw ruchowych połączonych ze słownymi (np. z piłką)
– ćwiczenia z wykorzystaniem sytuacji z życia codziennego (segregowanie produktów spożywczych w lodówce według rozpoczynających ich głosek, wymyślanie nazwy przedmiotu zaczynającego się taką samą głoską jak imię dziecka itd.)
Ćwiczenia przedstawione są w formie wyrazowej (dla starszych dzieci) oraz obrazkowej. Do każdego umieszczone jest polecenie. Obrazki można kolorować, wycinać, wykorzystywać na różne sposoby.
Każde polecenie sformułowane jest w ciekawy, zabawowy sposób. Zadaniem dziecka nie jest tylko np. podzielić dane słowo na głoski, czy sylaby. Musi ono dodatkowo układać guziczki lub klocki w odpowiedni sposób, rzucać piłką, klaskać, wystukiwać itp.
Ćwiczenia można wykonywać z dzieckiem na zajęciach indywidualnych, ale doskonale nadają się także do zajęć grupowych. Niektóre z nich są nawet celowo przeznaczone dla grupy.
Program polecany jest dla nauczycieli nauczania przedszkolnego i wczesnoszkolnego, logopedów, pedagogów szkolnych, psychologów, rodziców i studentów. Jest to pozycja, która dostarcza nie tylko wiedzy teoretycznej, lecz przede wszystkim masy gotowego materiału ćwiczeniowego.
