Jak podaje Irena Styczek, ALALIĄ nazywamy opóźniony rozwój mowy człowieka, który jest wynikiem uszkodzenia struktur korowych, które nastąpiło przed rozwojem mowy i uniemożliwiło jej normalny rozwój.
Uszkodzenie to powoduje, że mowa rozwija się z wyraźnym opóźnieniem, które może się wyrównać do 6-7 r.ż. (alalia prosta) lub trwać dłużej (alalia złożona).
Zaburzenie charakteryzuje:
– dostateczny rozwój umysłowy,
– prawidłowa ruchomość narządów mowy,
– dobry słuch fizjologiczny,
– świadomość zaburzenia.
Trudno jednoznacznie ustalić przyczynę alalii. Prawdopodobnie powodują ją uszkodzenia mózgu powstałe na skutek urazów okołoporodowych, zapalenia opon mózgowych i mózgu, zatrzymania rozwoju pewnych struktur korowych, czy też urazów czaszki w okresie przed rozwojem mowy.
Wyróżnić możemy dwie formy alalii:
a) alalię ekspresywną, którą charakteryzuje prawidłowe rozumienie mowy (jeśli jest zaburzone, to w mniejszym stopniu niż mówienie); problematyczne może być jedynie rozumienie zdań wielokrotnie złożonych. Alalii ekspresywnej może towarzyszyć:
– niesprawność motoryczna lub trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów,
– posługiwanie się kilkoma głoskami, zniekształcanie wyrazów,
– ubogie słownictwo lub posługiwanie się wyłącznie onomatopejami oraz wyrazami rozumianymi tylko przez dziecko
i ewentualnie najbliższe otoczenie,
– częste występowanie form agramatycznych, brak odmiany wyrazów.
b) alalię percepcyjną, której towarzyszyć mogą następujące objawy:
– brak rozumienia mowy, co może w pewnym stopniu kompensować prawidłowa spostrzegawczość wzrokowa, dobra pamięć i niezaburzona motoryka,
– początkowo kontakt z otoczeniem przy użyciu mimiki i gestów,
– umiejętność posługiwania się mową przewyższa zdolność rozumienia (zdarzają się bezsensowne odpowiedzi na pytania, czy mechaniczne powtarzanie poleceń i pytań),
– względnie bogate słownictwo,
– poprawna wymowa poszczególnych głosek, lecz zniekształcona artykulacja wyrazów (np. ten sam wyraz może być wypowiadany na różne sposoby przez tę samą osobę); pacjent nie poprawia się, kiedy popełni błąd, brak mu wzorca słuchowego, posługiwanie się bardzo krótkimi zdaniami lub tylko równoważnikami.